Vani được xem là một sản phẩm có nguồn gốc từ Nam Mỹ và được mang về châu Âu vào thế kỷ 16 bởi nhà thám hiểm Cofez (Tây Ban Nha). Hành trình này được khám phá khi ông chứng kiến nhà vua Aztec, Montezuma, thưởng thức một loại nước đặc biệt được pha chế riêng cho vua với thành phần chính là hạt coca, vani và mật…
Nguồn Gốc của Vani Thiên Nhiên
Vani được chiết xuất từ quả của cây lan dây leo, mang tên khoa học là Vanilla planifolia (Vanilla frazan), thuộc họ Orchidaceae. Cây này phổ biến ở nhiều quốc gia như Mexico, Tahiti, Madagascar, Indonesia, và Trung Quốc (Vân Nam). Tại Việt Nam, đã thử nghiệm trồng loại lan Vanilla tại các tỉnh Kon Tum, Đaklak, An Giang, Kiên Giang (đảo Phú Quốc), với kết quả khả quan.
Đặc Điểm của Cây Vani
Cây vani có thân leo màu xanh, rễ bám vào các giá thể khác nhau như cọc, trụ đỡ bằng xi măng, hoặc thân cây. Lá màu xanh đậm, dày và gần như không có cuống, phiến hẹp, đầu nhọn dài khoảng 20 – 30cm. Hoa màu vàng hoặc vàng cam, mọc thành chùm. Quả khi chín có màu vàng, khô có màu nâu đậm, mảnh, có nếp nhỏ, dài khoảng 15 – 20cm. Quả phát ra mùi thơm đặc trưng nhờ các lớp tinh thể phủ trên hạt, chứa hàm lượng Vanillin cao.
Thách Thức trong Việc Tạo Quả và Qui Trình Chế Biến Vani
Một trong những thách thức lớn là quá trình thụ phấn. Ở tự nhiên, hoa vani ở Mexico thụ phấn do giống ong Mexico và loại chim ruồi, trong khi các vùng khác phải sử dụng que tre chọc thủng màng cứng ngăn hoa thụ phấn tự nhiên. Ngày nay, phương pháp thụ phấn nhân tạo vẫn được áp dụng, thậm chí được thực hiện bằng tay.
Qui Trình Chế Biến Vani Cơ Bản
Sau khi hái trái chín, chúng phải trải qua một quá trình lên men đặc biệt. Trong khoảng 24 giờ, trái vani được phơi khô cho đến khi màu nâu đậm. Sau đó, chúng được phủ bạt để mồ hôi trong khoảng 8 – 12 ngày, sau đó đưa ra ngoài để bốc hơi. Quá trình phân loại và đóng gói vào thùng thiếc được thực hiện để chuyển đến nhà máy chiết xuất vani.
Mỗi cây vani cho khoảng 100g sau khi xử lý, với giá dao động từ 20 – 40 USD/kg.
Các Loại Vani Thiên Nhiên và Tổng Hợp
- Vani Thiên Nhiên: Có mùi riêng tùy thuộc vào nguồn gốc và phương pháp chế biến. Vanillin là thành phần chính, chiếm đến 85% tổng hợp tạo mùi, còn lại là các hợp chất khác tạo nên hương thơm độc đáo.
- Các Loại Vani Tổng Hợp: Bao gồm Lignin Vanillin (từ lignin), Ethyl Vanillin (từ muối hắc ín), và tổng hợp từ eugenol (tinh dầu đinh hương). Có một loại vani được chế từ đậu tonka của cây Dipterise ordorata, có xuất xứ từ Brazil, nhưng sản phẩm này có thể gây tổn thương gan và làm tăng nguy cơ ung thư, do đó đã bị cấm ở Mỹ.
Vani trong Y Dược Học
Vani thường được sử dụng trong các thuốc uống để tạo mùi thơm, đặc biệt là đối với các loại thuốc khó uống. Có nghiên cứu từ Đức chỉ ra rằng chất trích từ vani có hiệu quả tích cực đối với 342 người bất lực. Ngoài ra, nó cũng được sử dụng để cải thiện tình trạng hô hấp của trẻ sinh non, nơi hương thơm vani giúp giảm nguy cơ ngừng thở nhất thời.
Kết Luận
Với những đặc tính độc đáo và ứng dụng đa dạng, vani không chỉ là một gia vị thơm ngon trong ẩm thực mà còn đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe và y dược học. Tìm hiểu rõ hơn về nguồn gốc và quá trình chế biến của vani sẽ giúp ta hiểu rõ hơn về giá trị của loại gia vị quen
